Het begin

Het Hofje van Nieuwkoop is in etappes tot stand gekomen.
Het dankt zijn naam aan de stichter Johan de Bruijn van Buijtenwech, heer van Nieuwkoop, Noorden en Achttienhoven. In 1648 en 1656 kocht Johan de Bruijn, die te boek stond als een zeer vermogend man, percelen grond aan het eind van de Prinsegracht. In eerste instantie liet hij daar te midden van de moestuintjes en bleekveldjes een klein buitenhuis bouwen, speelhuys genoemd. De omliggende tuin werd omsloten door een muur met een poort. In achtereenvolgende testamenten ontvouwde hij zijn plannen met de grondaankopen. Terstond na zijn overlijden diende een begin gemaakt worden met de bouw van “sessendartich woonhuysen voor arme ende behoeftige weduwen”. Als voorbeeld had hij het Hof van Wouw voor ogen, maar dan groter. En in zijn laatste wilsbeschikking van 1657, het jaar van zijn overlijden, liet hij nogmaals vastleggen dat het hofje bestemd was voor bewoning door oude vrouwen …“die gene die ’t meeste gebreck sal hebben sonder aansien van wat religie d’selve souden mogen wezen.”Na veel geruzie tussen de erven – de Bruijn van Buijtenwech stierf kinderloos – werd een jaar na zijn dood met de bouw gestart. Drie jaar zou deze duren. Pieter Post tekende voor het ontwerp, waarin het speelhuys als regentenhuis werd opgenomen. Uiteindelijk telde het hofje 62 woningen en daarmee behoort het tot de dag van vandaag tot de grootste van Nederland.

De bouwkosten waren voor die tijd astronomisch hoog: Zo’n 100.000 gulden. Na tien jaar (1672 Rampjaar!) moesten de regenten wegens budgettaire problemen een einde aan de gratis huisvesting maken.

Uitbreiding in de 19e eeuw

/AFBEELDING/

Huisjes 64 – 70 van Liefland. Gesloopt in 1978.
Prent: Cara Waller.

In de jaren 1886-1888 veranderde het Hofje van Nieuwkoop drastisch van aanzien. Naar een ontwerp van architect W.B. Liefland werden 18 huisjes aan het hofje ‘vastgeplakt’. Om deze uitbreiding mogelijk te maken sloopte men aan de noordzijde de woninkjes grenzend aan de regentenkamer. De lange zijden van de bestaande bebouwing werden doorgetrokken richting de oude regententuin. Het regentenhuis zelf bleef gespaard, al stond het na realisatie van de nieuwbouw wat verweesd midden in de hof. Even hebben de regenten zelf met het onzalige idee gespeeld om ook het regentenhuis uit te breken en daar acht woninkjes voor bejaarde vrouwen van te maken. Jhr. Victor de Stuers, hoogste ambtenaar voor de kunsten en grondlegger van de monumentenzorg, stak daar persoonlijk een stokje voor.

De nieuwe huisjes van Liefland waren weliswaar groter en gerieflijker, maar oogstten tegelijkertijd veel kritiek. De trapgeveltjes, sierelementen en afwisselende kapvormen van de in Hollandse neorenaissancestijl opgetrokken huisjes detoneerden volledig met de strakheid van de schepping van Pieter Post. Het was een stijlbreuk van de eerste orde. Alsof Vincent Van Gogh op Rembrandts schilderij ‘de Staalmeesters’ de tafel had opgefleurd met een vaas zonnebloemen. Bijna een eeuw later heeft het bestuur de kans met beide handen aangegrepen om deze architectonische weeffout te herstellen.

/AFBEELDING/

Waterpomp verhuisde van het midden naar de zijkant van de tuin
(foto circa 1910, Haags Gemeentearchief).Door uitbreiding kwam het Regentenhuis los te staan in de ruimte
(foto circa 1913, Haags Gemeentearchief).

Primary Sidebar

De grote restauratie (1970-1983)

/AFBEELDING/

Sloop van het achterste gedeelte van het Hofje van Nieuwkoop
(foto ca. 1978).

In 1961 bestond het hofje 300 jaar. Tijd om de zaken eens op een rij te zetten, zo vonden de regenten. Het hofje kreeg de moderne juridische vorm van een stichting en het besef drong door dat er ook aan de bouwkundige staat dringend iets moest gebeuren. Gewoon regulier onderhoud was niet meer voldoende om het verval een halt toe te roepen. Het middenterrein was een onooglijk grasveld met losliggende stenen als pad. De huisjes schoten ernstig tekort qua wooncomfort en het regentenhuis schreeuwde om herstelwerkzaamheden. Wilde men het hofje voor de toekomst behouden dan was er maar één weg te gaan: een grondige en grootscheepse restauratie.

De opdracht werd gegund aan Architectenbureau J. Mehrtens BV. Vijf jaar dacht men voor de in fasen uit te voeren restauratie nodig te hebben. Het werden er dertien. Het beeld dat men voor ogen had, was het oorspronkelijke ontwerp van Pieter Post. Oude prenten en
schilderijen van kunstenaars als Johannes Bosboom werden bestudeerd om het verleden terug te halen.

/AFBEELDING/

Slopen en wederopbouw namen 13 jaar in beslag
(foto ca. 1978).

De 19^e-eeuwse aanbouw van architect Liefland wachtte de sloperskogel en de noordelijke vleugel aan weerskanten van het regentenhuis beleefde zijn wederopbouw. Van buiten kregen de huisjes kruisvensters met luiken naar 17^e-eeuws model. Het interieur en de sanitaire voorzieningen werd binnen de randvoorwaarden van monumentenzorg aangepast aan de eisen van de moderne tijd.

In de blindnissen in de buitenmuur aan de Warmoezierstraat plaatste men ramen ter voorkoming van vochtproblemen. Het hofje werd, heel vooruitstrevend toen, op de stadsverwarming aangesloten. De tuin werd in zijn oude luister hersteld, waarbij de pomp verhuisde van de marge naar het midden van het meetkundig lijnenspel.
De regentenkamer kreeg een nieuw eikenhouten plafond.

/AFBEELDING/Krakers betogen tegen drie jaar leegstand (foto 1979 Haags Gemeentearchief).

Een renovatie van deze omvang gaat nimmer van een leien dakje. Er kunnen zich onverwachte problemen voordoen bij de bouw, de financiering en subsidiëring stokt, of maatschappelijke ontwikkelingen keren zich tegen het project. Zo kraakten jongeren van het Comité Jongerenhuisvesting in september 1979 een twintigtal woningen. Deze ‘alternatieve sien’ gaf een nieuwe dimensie aan het hofjesleven. Het architectenbureau en de aannemer spanden een kort geding aan tegen de krakers die op bevel van de rechter januari 1981 het hofje dienden te verlaten. De restauratie kon worden voortgezet en beleefde haar afronding in 1983. Rijksmonument 18080 was klaar voor de toekomst.

Onderhoud

Om het Hofje van Nieuwkoop voor de toekomst te bewaren, is vakkundig en planmatig onderhoud een noodzaak. Door schades en gebreken tijdig te signaleren en deze zo spoedig mogelijk te herstellen worden vervolgschades voorkomen. Daarmee wordt het risico van onverwacht hoge kosten in de toekomst ingeperkt.

Groot onderhoud 2015 en 2016
In 2015 en 2016 is er groot onderhoud gepleegd aan diverse onderdelen.

Metselwerk
Er is aan alle gevels van het hof (straat- en hofzijde) onderhoud gepleegd. Roestend ijzer dat verspreid in de gevels aanwezig was, is verwijderd om verdere schade te voorkomen. Plaatselijk is slecht voegwerk vervangen en zijn scheuren in metselwerk hersteld.

Schoorstenen
In 2015 is gestart met het herstellen van de eerste helft van de schoorstenen. Deze zijn schoon gemaakt en het voegwerk en loodloketten zijn gecontroleerd en waar nodig vervangen.

Het aanbrengen van de nieuwe afdekkingen is in het najaar van 2016 uitgevoerd. Met behulp van nieuwe blauw gesmoorde nokvorsten als bestaand model zijn de nieuwe schoorsteenafdekkingen gemaakt. Tevens is er aanvullende vogelwering aangebracht, zodat  kauwtjes en duiven niet meer kunnen nestelen in het schoorsteenkanaal.

De andere helft van de schoorstenen zullen in het voorjaar van 2018 worden hersteld en worden voorzien van nieuwe afdekkingen en vogelwering.

Nokvorsten
In 2013 is de eerste helft van alle nokvorsten vernieuwd. In 2015 en 2016 zijn alle resterende nokvorsten van de woningen en het Regentengebouw vernieuwd. Gelijktijdig is er onderhoud gepleegd aan de bliksemafleidingsinstallatie. Voor het aanbrengen van de nieuwe vorsten dienden de dakleidingen te worden gedemonteerd. De installatie is hierna gedeeltelijk vernieuwd, geheel geïnspecteerd en doorgemeten.

Stalen dakramen
In 2015 is de eerste helft en in 2016 de tweede helft van alle stalen dakramen uitgenomen, ontroest en behandeld. Alle ramen zijn voorzien van nieuw glas waarna deze zijn geschilderd.

Regentenhuis – luidklokje

Tijdens de grote restauratie van het hofje in de jaren ’80 was het plan om het torentje van het Regentenhuis te voorzien van een luidklokje, waarbij zogenaamde galmgaten in het torentje gemaakt zouden worden. Om diverse redenen is dat plan destijds niet doorgegaan.

Nu het Regentenhuis door het vertrek van de huurders leeg kwam te staan heeft het bestuur besloten om met het plaatsen van het luidklokje de grote restauratie uit de jaren ’80 alsnog te voltooien. Dit is in november 2016 afgerond. Tussen 9 uur ’s ochtends en 9 uur ’s avonds luidt het klokje ieder uur.

Regentenhuis – verbouwing interieur

In 2016 is het Regentenhuis, nadat het de afgelopen 10 jaar verhuurd was aan het Haaglanden Medisch Centrum, vrij gekomen. Het gehele interieur is toe aan een opfrisbeurt. Storende binnenwanden worden verwijderd en er zullen enkele aanpassingen worden gedaan, zodat het Regentenhuis geschikt wordt gemaakt voor een nieuwe functie.

De Regentenkamer zal na de verbouwing worden ingezet voor maatschappelijk-cultureel gebruik. Dit moet gezien worden als kleinschalig gebruik vergelijkbaar met huiskamerconcerten, huiskamertoneel of besloten bijeenkomsten. Doelstelling is dat met de opbrengst de kosten kunnen worden gedekt.

Schilderwerk interieur Regentenkamer
De huidige kleurstelling van de Regentenkamer zal worden gewijzigd volgens een nieuw kleurenvoorstel gebaseerd op onderzoek naar historische afwerkingen en kleurstellingen in soortgelijke 17^e eeuwse kamers.
Van de nieuwe kleuren zijn monsters opgezet, beoordeeld en goedgekeurd.

Achterzetramen
Het energiegebruik van de Regentenkamer is enorm. Om die reden is er reeds isolatie aangebracht op de zoldervloer. Vervolgens zullen er achterzetramen worden geplaatst.
Hiervoor wordt speciaal akoestisch glas toegepast ter voorkoming van geluidsoverlast voor de bewoners van het Hofje bij de huiskamerconcerten.

Schilderwerk
Het is te kostbaar om al het schilderwerk van de hof in een keer uit te voeren. Daarom wordt jaarlijks, volgens een vastgesteld schema, een deel van het buitenschilderwerk aan gevelkozijnen en –ramen, luiken en gootlijsten uitgevoerd.

Tuin
De binnentuin is een onlosmakelijk deel van het rijksmonument. Door de hovenier wordt volgens een afgesproken schema de tuin bijgehouden. De perken worden bemest, de gazons gemaaid en indien nodig beplantingen vernieuwd.